Nooit meer koffie of nooit meer wijn? Dat is een vraag die voor ons bijna onmogelijk te beantwoorden is. Ja, ook al zijn we de oprichters van Koffietje! We vinden het allebei gewoon veel te lekker én te leuk om te drinken. En daardoor kwamen bij ons ook weer nieuwe vragen op. Want wat zijn eigenlijk de verschillen tussen wijn en koffie? Of hebben wijn en koffie meer overeenkomsten dan we denken? Wij zochten het voor je uit.
Om de verschillen en overeenkomsten tussen wijn en koffie goed te begrijpen, duiken we eerst nog even in het wijn- en koffieproces zelf. We beginnen met het proces rondom koffie. In 2021 schreven we er al eens een uitgebreide blog over; daarom zullen we nu een beknopte samenvatting geven van het hele proces.
Koffiebonen komen van de koffiebes, en die groeien weer aan de koffieplant. Voordat er daadwerkelijk koffiebessen aan de koffieplant groeien, moet je een behoorlijk lange tijd wachten: pas na 3 tot 5 jaar zie je de eerste besjes uit de donkergroene blaadjes verschijnen. Het duurt dan nog zo’n 6 tot 9 maanden voordat de koffiebessen helemaal volgroeid zijn. Je vindt koffieplanten overigens het meest op plekken rondom de evenaar. Daar zijn de omstandigheden voor de plant het best: het is er warm, regenachtig en wat hoger gelegen. Zijn de koffiebesjes volgroeid? Dan worden ze vaak met de hand geplukt door de koffieboeren. Die pikken de rijpe en onrijpe bessen er handmatig uit.
Nadat de koffiebessen geplukt zijn, moet het vruchtvlees van de bessen worden verwijderd. Dat kan volgens 3 verwerkingsmethodes:
De ongewassen (unwashed/natural) methode
De ongewassen methode is de oudste methode. Simpelweg worden de koffiebessen een tijdje te drogen gelegd, meestal rond de 10 dagen, waarna het vruchtvlees volledig uitdroogt en met een ‘huller’ verwijderd wordt. Het smaakprofiel van koffiebonen die volgens deze methode verwerkt zijn, is voornamelijk zoet en intens.
Gewassen (washed) methode
De gewassen methode is tegenwoordig de populairste methode. Je hebt er meer materieel voor nodig en het kost ook wat meer tijd, maar je hebt wel meer controle over het proces. Allereerst worden de koffiebessen ontpulpt: ontdaan van het vruchtvlees. Daarna worden de koffiebonen (want dat zijn het dan) een aantal dagen in een fermentatietank gestopt, waarna ze worden schoongespoeld en te drogen worden gelegd. De smaken van koffiebonen die volgens de gewassen methode verwerkt zijn, zijn vooral delicaat, clean en meer in balans.
Halfgewassen methode
Tegenwoordig wordt er steeds meer geëxperimenteerd met verwerkingsmethodes voor koffiebonen. Daarom zijn er nu ook meerdere ‘halfgewassen’ methodes, die spelen met de hoeveelheid vruchtvlees die van de bessen wordt afgewassen en de fermentatieprocessen. Je hebt bijvoorbeeld de honey processed methode: een methode waarbij er een percentage van het slijmerige pectinelaagje op de boon achterblijft na het wassen. In Brazilië experimenteren ze dan weer met de pulped natural methode, waarbij de koffiebonen met de volle pectinelaag in de zon worden gedroogd. Al deze methodes zijn van invloed op de smaak van de koffie.
Na de verwerkingsmethodes worden de koffiebonen nog een keer goed gecontroleerd op kwaliteit, zodat uiteindelijk alleen de beste bonen gebrand worden. Dat is de laatste stap voordat de bonen verpakt en verscheept worden naar de winkels.
Ook aan wijn zit een bijzonder proces verbonden. Voordat jij heerlijk onderuit gezakt kunt genieten van je glaasje wijn, gebeurt er namelijk een hele hoop. We leggen in het kort uit hoe het proces rondom wijn in elkaar steekt.
Geen verrassing misschien, maar wijn wordt gemaakt van druiven. Als die rijp zijn, worden ze geoogst. Dat gebeurt machinaal of met de hand. Worden de druiven met de hand geplukt? Dan is er meer controle over de kwaliteit én blijven de meeste druiven onbeschadigd. Na het plukken worden de druiven gekneusd. Dat wordt ook wel ‘persen’ genoemd. Door het persen komen er allerlei smaakstoffen van onder de schil vrij. Het sap dat tijdens het persen vrijkomt, heet most. Hoe langer en hoe meer steeltjes, pitten en schillen in het most worden geweekt, hoe meer zuren en tannines in het druivensap terechtkomen. En dat zorgt voor meer kleur en smaak. Ter vergelijking: voor rode wijn moeten de steeltjes, pitten en schillen 24 uur geweekt worden, voor rosé 8 tot 14 uur.
Na het persen gaat het gistproces van start. Dat betekent dat de suikers in de most worden omgezet in alcohol (een van de leukste onderdelen van wijn natuurlijk ?). Zou je na de eerste gisting de wijn drinken, dan zul je merken dat-ie erg zuur is. Dat komt omdat er veel appelzuur in zit. Laat je de wijn langer liggen, dan zal er na enkele maanden opnieuw een gisting plaatsvinden. Het appelzuur zet dan om in melkzuur. Dat geeft het een zachtere smaak. Na deze gisting wordt de wijn gefilterd, zodat de bacteriën en het gist eruit kunnen. Wijnen die niet veel appelzuur bevatten (dat gaat altijd alleen om witte wijnen) worden na de 1e gisting direct gefilterd.
Na het gistproces wordt de wijn opgeslagen in een vat. Daar wordt het voor een bepaalde tijd opgeslagen, zodat het kan rijpen. Krachtige rode wijnen worden meestal en voornamelijk in eikenhouten vaten opgeslagen. De rijping van deze wijn duurt enkele weken tot soms wel 24 maanden. Witte wijnen (en veel lichtrode wijnen) worden een paar maanden opgeslagen in roestvrijstalen vaten. Sommige witte wijnen, zoals chardonnay, worden voor de 2e keer gegist en gaan dan voor een bepaalde periode in eikenhouten vaten.
Nu we wat meer weten over wijn en koffie en het proces dat daarbij komt kijken, kunnen we wat beter de verschillen tussen beide ontdekken.
Zoals je al las, wordt koffie gemaakt van de koffiebes (specifiek van de koffieboon die in de koffiebes zit) en wijn van de druif. Daar komt nog een verschil bij: er zijn maar 2 soorten koffiebonen die geteeld worden voor consumptie (de Arabica en de Robusta), terwijl er zo’n 40 druivensoorten zijn waar wijn van wordt gemaakt (van de rode Malbec-druif tot de witte Verdejo).
Koffieplanten groeien het best in warme, regenachtige en hoge gebieden. Plekken rond de evenaar dus. Daarom zie je voornamelijk rond de evenaar de landen liggen waar koffie wordt geproduceerd. Dat geldt niet voor wijnstokken. Die gedijen het best op plekken waar de winters mild zijn en de zomers heet genoeg. Zuid-Afrika dus, maar ook Australië, Californië (USA) en Frankrijk zijn perfecte plekken voor de productie van wijn. De laatste jaren lukt het wijnboeren zelfs steeds beter om in Nederland wijn te produceren, hoewel de reden – klimaatverandering – wel minder positief is.
Zowel de cafeïne in koffie als de alcohol in wijn zorgen voor een reactie in je hersenen, maar wel op een andere manier. Cafeïne maakt je alerter en wakkerder, terwijl alcohol je juist slomer maakt. Daar komt bij dat er aan teveel alcohol iets meer (nare) gevolgen zitten dan aan teveel cafeïne. Teveel alcohol droogt uit en zorgt voor katers. Het kan je ziek maken. En dat niet alleen: het kan zelfs black-outs veroorzaken, waardoor je de dag erna niets of niet alles meer weet. Teveel cafeïne daarentegen geeft je vooral een opgejaagd gevoel, dat soms gepaard gaat met trillende zweethandjes en moeilijk in slaap vallen. Nog een verschil tussen deze stofjes: cafeïne zit van nature in de koffieplant, terwijl alcohol pas vrijkomt als de suikers in de most gaan gisten.
Dan: welke overeenkomsten kunnen we tussen wijn en koffie vinden?
Zowel koffie als wijn zijn echte genotsmiddelen. Er zit een stukje beleving aan vast. Bij koffie zit ‘m dat vooral in het zetten van de koffie: de geur die zich door de ruimte verspreidt, het druppelen van de koffie in het kopje… Wijn associëren we vaak ook écht met ‘iets vieren’. Bovendien zit in beide drankjes een stofje dat (mits je er niet teveel van neemt) je een prettig gevoel geeft: cafeïne (koffie) en alcohol (wijn).
Koffie en wijn zijn drankjes die allebei worden gemaakt van natuurproducten: de koffiebes en de druif. Hoewel er tegenwoordig meer en meer machinaal wordt gedaan, worden zowel koffiebessen als druiven wereldwijd nog veel met de hand geplukt.
Nog een belangrijke overeenkomst tussen koffie en wijn: het proeven van deze drankjes is een vak apart. Daarom bestaan er zowel koffie- als wijnsommeliers. Zulke sommeliers weten álles van koffie of wijn en kunnen ook perfecte aanbevelingen doen. Dan vraag ik me dus af: zou je ook allebei kunnen zijn?! Want dat lijkt me dus echt een geweldige combi-job.
Een groot verschil is dat koffie wordt gemaakt van de koffiebes (specifiek koffieboon) en wijn van druiven. Daarnaast is de plek van koffie- en wijnproductie verschillend: koffieproducerende landen liggen vooral rond de evenaar (waar het warm, regenachtig en hooggelegen is), wijnproducerende landen liggen op plekken met milde winters en hete zomers. Tot slot zit er van nature cafeïne in koffie, een stofje dat je alert maakt, terwijl er in wijn alcohol zit, een stofje dat je slomer maakt én dat pas vrijkomt als de suikers in de most gaan gisten.
De overeenkomsten tussen koffie en wijn zijn dat het beide genotsmiddelen zijn en beide producten die oorspronkelijk van natuurproducten zijn gemaakt.
De Acaia Lunar, hetzelfde strakke en stijlvolle ontwerp, maar nu in een kleiner en compacter formaat. Verkrijgbaar in Zwart, Zilver of Wit.
De Hario V60 Drip Kettle Buono is de ideale waterketel voor filterkoffie. Geschikt voor vrijwel iedere warmtebron. Perfect voor de beginner.
De Moccamaster KBG Select doet door z'n retro looks denken aan een oldschool koffiezetapparaat. De smaak van de koffie is echter van topklasse.
De Clever Dripper 500ml Large is de grootste variant. Geschikt voor 2 tot 4 kopjes. En een van de eenvoudigste zetmethodes.
Verse filterkoffie met één duw! De AeroPress Coffee Maker is de ideale filter zetmethode voor thuis. Geschikt voor 1 tot 2 kopjes per keer.
De 1Zpresso JX-Pro handmolen is geschikt voor zowel filterkoffie als espresso. De molen is 12.5 micron per klik af te stellen.
De Chemex Classic Koffiemaker 6 kops is de meest populaire variant. Perfect voor 4 tot 6 koppen koffie per keer.
Deze Hario V60 dripper is uitgevoerd in glas en afgewerkt met een zwart plastic voet en houder. Maat 02, dus geschikt voor 2-4 kopjes.
De nieuwste Comandante C40 MK4 Nitro Blade handmolen, in een American Cherry kleur. Standaard geleverd met een glazen en een plastic potje.
De Fellow Stagg EKG is dé perfecte elektrische waterketel voor iedere (thuis)barista. Tot op de graad nauwkeurig. En in maagdelijk wit.
De nieuwste Comandante C40 MK4 Nitro Blade handmolen, in een Liquid Amber kleur. Standaard geleverd met een glazen en een plastic potje.
De 1Zpresso X-Pro S is het instapmodel handmolen van 1Zpresso die geschikt is voor zowel filter als espresso. Een prima molen voor de beginnende thuisbarista.
Dat wil jij toch ook? Lekker makkelijk! Twee keer per maand onze nieuwsbrief in je inbox. Met tips voor nieuwe koffiebars, exclusieve winacties en de lekkerste koffie recepten.
